İş Yerlerinin Çevre Temizlik Vergisi Uygulaması
Erdoğdu ÖZ
Yeminli Mali Müşavir
İstanbul, 18.01.2014
Güncelleme: 10.01.2015
İŞ YERLERİNİN ÇEVRE TEMİZLİK VERGİSİ UYGULAMASI
I-GİRİŞ
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Mükerrer 44 ncü maddesi Çevre Temizlik Vergisine aittir. Bu maddeye göre, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabidir.
Bu makalede, sadece iş yerlerinin çevre temizlik vergisi konusu mevzuat kapsamında incelenecektir.
II-VERGİYE TABİ İŞYERLER
Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan iş yeri olarak kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabidir.
Çevre temizlik hizmetinden yararlanma ifadesinden, konut, işyeri ve diğer şekillerde kullanılan binalarda yeme, içme, kullanma, büro ve benzeri faaliyetler sonucu veya park ve piknik alanları gibi yerlerde oluşan ve çevrenin kirlenmesine neden olan her türlü çevresel atıkların, çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerinin önlenmesi için düzenli bir şekilde toplanması, taşınması, geri kazanılması, düzenli depolanması ve bertarafı suretiyle çevreye ve insan sağlığına zararsız hale getirilmesi ve bu suretle ekonomiye katkı sağlama işlemlerinin tümünün veya birkaçının anlaşılması gerekir[i].
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 156 ncı maddesine göre; Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette iş yeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir.
Bazı özelge özetleri :
“Şahsa ait araba için özel garaj olarak kullanılan dükkan için çevre temizlik vergisi ödenmesi gerekmektedir.[ii]”
“Banka şubelerince arşiv olarak kullanılan depo niteliğindeki taşınmaz malların, hizmet bütünlüğü kapsamında işyeri ile birlikte kullanılması halinde 2005/9817 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki listenin 5 inci sırasına göre çalışan personel sayısı dikkate alınarak; işyeri binasından farklı bir yerde sadece depo olarak kullanılması halinde ise eşya depolamaya mahsus olan yerler kapsamında listenin 3/b sırasına göre tespit edilen bina grubuna ve derecesine göre, çevre temizlik vergisine tabi tutulması gerekmektedir.[iii]”
“Zihinsel yetersiz çocukların eğitimi için eğitim merkezleri ile rehabilitasyon tesisleri kurmak, yeteneklerine göre istihdam için beceri kazandırmak ve gelişmelerine yardımcı olmak şeklinde belirtilen vakfın bu amaçla açtığı işyerleri çevre ve temizlik vergisine tabi değildir.[iv]”
“2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 21 inci maddesinde, “Tapu kütüğüne “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır” kaydı konulmuş olan ve I inci ve II nci grup olarak gruplandırılmış bulunan taşınmaz kültür varlıkları ile arkeolojik sit alanı ve doğal sit alanı olmaları nedeniyle üzerlerine kesin yapılanma yasağı getirilmiş taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları olan parseller her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.” hükmü yer almaktadır.
Bu itibarla, … İlçesi, … Mahallesinde bulunan ve tapunun … pafta, … ada, … parsel numarasında kayıtlı tapu kütüğünde “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır” kaydı bulunan gayrimenkulun korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilen yapı bölümü ile sınırlı kalmak üzere, II. grup olarak gruplandırıldığı tarihten itibaren çevre temizlik vergisinden, muaf tutulması gerekmektedir. [v]“
“İkitelli Organize Sanayi Bölgesinde bulunan katılımcıların 4562 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre çevre temizlik vergisinden muaf tutulmaması; ancak, belediyece organize sanayi bölgesinde bulunan katılımcılara 30 Seri No’lu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliğinin I inci bölümünün ikinci fıkrasında belirtilen temizlik hizmetlerinin verilmesi halinde, yalnızca çevre temizlik vergisi alınması ayrıca ücret alınmaması gerekmektedir[vi].
Danıştay Kararı
“Davaya konu olan yerin ise, davalı belediyeden ihale yolu ile kiralanıp tel örgü ile çevrilen, üzeri açık ve ithalat ihracat işlemleri için bekleyen araçların konulduğu fiktif antrepo olarak kullanılan boş bir alan olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda, dava konusu bu yerin idarece kapalı depo alanı niteliğinde kabul edilmek suretiyle çevre temizlik vergisine tabi tutulmasında isabet görülmemiştir.[vii]”
III-VERGİNİN MÜKELLEFİ VE BİLDİRİM
Çevre Temizlik Vergisinin mükellefi, binaları kullanan gerçek ve tüzel kişilerdir. Mükellefiyet binanın kullanımı ile başlar.
İşyeri olarak kullanılan binaların yıl içinde kullanılmaya başlanması halinde, mükellefler; kullanmaya başladıkları tarihten itibaren 30 gün içinde ilgili belediyeye bildirim[viii] vereceklerdir. Ancak, kullandıkları binalarla ilgili olarak daha önce bildirim veren mükellefler, grup, derece veya mükellefiyetlerinde herhangi bir değişiklik olmadığı sürece bildirimde bulunmayacaklar ve vergi her yılın Ocak ayında kendiliğinden tahakkuk etmiş sayılacaktır[ix]. Yer değiştirilmesi halinde bildirim tekrar verilecektir.
Belediyeler, çevre temizlik vergisi mükelleflerinden beyanname ve bildirim dışında kimlik fotokopisi, kira kontratı, vergi dairelerince düzenlenen yoklama fişi, vergi levhası, Ticaret Sicil Gazetesi veya başkaca bir belge talep edilmeyecektir. Mükelleflerin beyanname ve bildirimde belirttikleri bilgilere göre bu vergilerin tarh, tahakkuk ve tahsilinin yapılması gerekmektedir. Gerekli duyduğu belgeleri ilgili kurumdan kendisi temin edecektir. Belediyeler, vergisel işlemlerde öncelikle kendi hizmet birimlerindeki kayıtlarında bulunan bilgi ve belgelerden faydalanacaklar ve gerek duymaları halinde beyanname ve bildirimlerin kontrolü amacıyla yerinde yoklama ve tespit yapacaklardır[x].
Bazı özelge özetleri :
“Çevre temizlik vergisinin mükellefinin kiracı olduğu ve verginin ödenmediği durumlarda, 6183 sayılı Kanunun cebri takip hükümlerinin mükellef olan kiracı hakkında uygulanması gerekmektedir.[xi]”
“Mükellefe ait işyerlerinin çalışma ruhsatları, çevre temizlik vergisi bildirimleri, vergi dairesi kayıtları ve benzeri belgeleri dikkate alınarak, 1/1/2004-12/1/2009 tarihleri arasında mülk sahibince söz konusu işyerinin kullanılmadığının tespiti halinde bu dönemlere ait çevre temizlik vergilerinin iade edilmesi ve kiracı tarafından kullanılmış ise kiracıdan tahsil edilmesi gerekmektedir.[xii]”
IV-VERGİNİN TAHAKKUKU VE ÖDEMESİ
İşyeri olarak kullanılan binalara ait Çevre Temizlik Vergisi, aşağıdaki tarifeye göre(01.01.2015 tarihinden itibaren) alınır ve büyükşehirlerde % 25 artırımlı uygulanır[xiii].
İşyeri binalarına ait çevre temizlik vergisi, büyükşehir belediyeleri ve büyükşehir belediyeleri dışındaki belediyelerde 2015 yılı için aşağıdaki tarifelere göre uygulanacaktır.
Bu tarifelerde yer alan bina grupları ve dereceleri 16.09.2011 gün ve 28056 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2011/1 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği ile belirlenmiştir.
Belediye grupları bu tebliğe göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır.
a) Nüfusu 100.001 ve yukarı olan belediyeler 1. grup,
b) Nüfusu 50.001 – 100.000 arasında olan belediyeler ile nüfusu 50.001 den aşağı da olsa il merkezi belediyeleri 2. grup,
c) Nüfusu 20.001 – 50.000 arasında olan belediyeler 3. grup,
ç) Nüfusu 5.001 – 20.000 arasında olan belediyeler 4. grup,
d) Nüfusu 5.000 den aşağı olan belediyeler 5. grup.
Büyükşehir Belediyeleri Dışındaki Belediyelerde Uygulanacak Yıllık Vergi Tutarları (TL)
| Bina Grupları | Bina Dereceleri ve Yıllık Vergi Tutarları (TL) | ||||
| 1. Derece | 2. Derece | 3. Derece | 4. Derece | 5. Derece | |
|
1. Grup |
2.500 |
1.900 |
1.600 |
1.300 |
1.100 |
|
2. Grup |
1.600 |
1.200 |
970 |
770 |
660 |
|
3. Grup |
1.100 |
800 |
660 |
500 |
400 |
|
4. Grup |
500 |
400 |
300 |
250 |
190 |
|
5. Grup |
300 |
250 |
170 |
160 |
130 |
|
6. Grup |
160 |
130 |
88 |
77 |
55 |
|
7. Grup |
55 |
44 |
31 |
26 |
20 |
Büyükşehir Belediyelerinde Uygulanacak Yıllık Vergi Tutarları (TL)
| Bina Grupları | Bina Dereceleri ve Yıllık Vergi Tutarları (TL) | ||||
| 1. Derece | 2. Derece | 3. Derece | 4. Derece | 5. Derece | |
|
1. Grup |
3.125 |
2.375 |
2.000 |
1.625 |
1.375 |
|
2. Grup |
2.000 |
1.500 |
1.212 |
962 |
825 |
|
3. Grup |
1.375 |
1.000 |
825 |
625 |
500 |
|
4. Grup |
625 |
500 |
375 |
312 |
237 |
|
5. Grup |
375 |
312 |
212 |
200 |
162 |
|
6. Grup |
200 |
162 |
110 |
96 |
68 |
|
7. Grup |
68 |
55 |
38 |
32 |
25 |
Ayrıca,2464 sayılı Kanunun mükerrer 44 üncü maddesinin on ikinci fıkrasında, “Bakanlar Kurulu; beşinci fıkradaki tarifede yer alan bina gruplarını belirlemeye ve bu maddenin dördüncü ve beşinci fıkralarında yer alan tutarları yöreler, belediyelerin nüfusları ve bina grupları itibarıyla ayrı ayrı dörtte birine kadar indirmeye veya yarısına kadar artırmaya yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
Bu hükmün verdiği yetkiye dayanılarak 26.12.2005 gün ve 26035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2005/9817 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 7 nci maddesine göre; işyeri binaları için belirlenen tutarlar, büyükşehir belediye sınırları içinde bulunanlar hariç olmak üzere kalkınmada öncelikli yörelerdeki belediyeler ile nüfusu 5.000′den az olan belediyelerde % 50 indirimli olarak uygulanacaktır.
Buna göre, kalkınmada öncelikli yörelerdeki belediyeler ile nüfusu 5.000′den az olan belediyelerde bulunan işyeri olarak kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi tutarları ise (2015 yılı için) aşağıdaki tarifeye göre hesaplanacaktır.
İndirimli Çevre Temizlik Vergisi Uygulaması
| Bina Grupları | Bina Dereceleri ve Yıllık Vergi Tutarları (TL) | ||||
| 1. Derece | 2. Derece | 3. Derece | 4. Derece | 5. Derece | |
|
1. Grup |
1.250 |
950 |
800 |
650 |
550 |
|
2. Grup |
800 |
600 |
485 |
385 |
330 |
|
3. Grup |
550 |
400 |
330 |
250 |
200 |
|
4. Grup |
250 |
200 |
150 |
125 |
95 |
|
5. Grup |
150 |
125 |
85 |
80 |
65 |
|
6. Grup |
80 |
65 |
44 |
38 |
27 |
|
7. Grup |
27 |
22 |
15 |
13 |
10 |
İş yeri olarak kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi, belediyelerce binaların tarifedeki derecelere intibak ettirilmesi üzerine her yılın Ocak ayında yıllık tutarı itibarıyla tahakkuk etmiş sayılır. Tahakkuk eden vergi, bir defaya mahsus olmak üzere, belediyelerin ilan mahallerinde bir ay süreyle topluca ilan edilir. İş yeri olarak kullanılan binalarla ilgili olarak tahakkuk eden bu vergi, her yıl, emlak vergisinin taksit sürelerinde(Mayıs ve Kasım) aylarında olmak üzere 2 taksitte ödenir.
Diğer taraftan, işyeri olarak kullanılan binaların yıl içinde kullanılmaya başlanması halinde; yıllık vergiden, mükellefiyetin başladığı tarihten (bu tarih dahil) o yılın sonuna kadar olan süreye tekabül eden vergi, bildirim verme süresi içinde tahakkuk ettirilecektir. Verginin ödenmesi ise mükellefiyetin ilk taksit süresi geçmeden başlaması halinde, yarısı emlak vergisinin birinci taksit süresi içinde, yarısı da Kasım ayı içinde ödenecektir. Mükellefiyetin ilk taksit süresi geçtikten sonra ancak, yılın ilk yarısında başlaması halinde ise tahakkuk edecek verginin yarısı bildirim verme süresi içinde, yarısı ise Kasım ayı içinde ödenecektir. Mükellefiyetin yılın ikinci yarısında ve taksit süresi geçmeden başlaması halinde, bildirim verme süresi içinde tahakkuk edecek verginin tamamı Kasım ayı içinde, mükellefiyetin ikinci taksit süresi geçtikten sonra başlaması halinde ise bildirim verme süresi içinde ödenecektir.
Vergi tarifesinde yer alan tutarlar, her yıl yeniden değerleme oranında artırılır. Bu tutarların belirlenmesinde, vergi tutarlarının yüzde beşini aşmayan kesirleri dikkate alınmaz.
Bakanlar Kurulu; tarifede yer alan bina gruplarını belirlemeye ve tutarları yöreler, belediyelerin nüfusları ve bina grupları itibarıyla ayrı ayrı dörtte birine kadar indirmeye veya yarısına kadar artırmaya yetkilidir.
Belediye meclisleri, bulundukları mahallin sosyal ve ekonomik farklılıkları ile büyüklüklerini de dikkate alarak binaların hangi dereceye gireceğini tespit etmeye yetkilidir[xiv].
Danıştay Kararları
“Verdiği beyannamede işyerini 130 m2 olarak beyan ettiği ileri sürülen yükümlü adına uyuşmazlık dönemleri için 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun mükerrer 44. maddesi uyarınca, 4. grup 1. dereceden tahakkuk işlemlerinin yapıldığı, vadesinde ödenmediği gerekçesiyle de dava konusu ödeme emrinin düzenlediği anlaşılmakta olup, yukarıda belirtilen Kanun maddesi ile katı atıklara ilişkin çevre temizlik vergisinin belediyelerce binaların tarifelerdeki derecelere intibak ettirilmesi üzerine her yılın Ocak ayında yıllık tutarları itibariyle tahakkuk etmiş sayılacağı, tahakkuk eden verginin bir defaya mahsus olmak üzere belediyelerin ilan koymaya mahsus mahallerinde bir ay süreyle ilan edileceği hüküm altına alındığından, söz konusu verginin tarh ve tahakkuk aşamasının mükellefine ayrıca tebliğ edilmesine gerek bulunmamaktadır.[xv]”
“Davacı şirketin ticari faaliyetinde kullandığı ayrı katlar ile farklı katlardaki ayrı kapı numaraları bulunan acentelik faaliyetinin personel sayısına göre gruplandırılan binalardan olması nedeniyle bu niteliği gözardı edilerek, sadece öğrenci sayısı ve yatak kapasitesine göre gruplanan binalar için öngörülen kurala dayanılarak tek bina olarak değerlendirilmesi hukuka aykırı düşmüştür.[xvi]”
V-BELEDİYE GELİRLERİ KANUNUNA V.U.K. VE 6183 SAYILI A.A.T.U.H.K. HÜKÜMLERİ UYGULANIR
Belediye Gelirleri Kanunun 98’inci maddesinde; aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanuna göre alınacak vergi, harç ve katılma payları hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ve bunların ek ve tadilleri hükümlerinin uygulanacaktır.
Bu açıklamalar çerçevesinde; 2464 sayılı Kanunun Mükerrer 44’inci maddesine göre alınması gereken Çevre Temizlik Vergisi Vergi Usul Kanunu hükümlerine tabidir. Dolayısıyla, Vergi Usul Kanununun ceza ile ilgili bölümündeki şartlar oluştuğu takdirde ceza hükümleri de uygulanır.
Bazı özelgeler :
Çevre temizlik vergisinin mükellefinin kiracı olduğu ve verginin ödenmediği durumlarda, 6183 sayılı Kanunun cebri takip hükümlerinin mükellef olan kiracı hakkında uygulanması gerekmektedir. Bunun yanısıra, çevre temizlik vergisi, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmezse tarh zamanaşımına, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmediği durumda da tahsil zamanaşımına uğrayacaktır[xvii].
“Bildirim vermek zorunda olan mükelleflerin, bu bildirimi süresinde vermemeleri halinde eskiden olduğu gibi Vergi Usul Kanununun 352-II/7 nci maddesi uyarınca ikinci derece usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.[xviii]”
”Sahibi bulundukları veya kiraladıkları(kiracı sıfatıyla) işyerlerinde ticari faaliyetlerini idame ettiren ticaret erbabının söz konusu işyerleri için ödedikleri çevre temizlik vergilerini safı kazancın tespit edilmesinde gider olarak indirmeleri mümkün bulunmaktadır.[xix]”
Danıştay Kararı
“Öte yandan, yükümlünün … Belediyesine yanlışlıkla ödediği vergileri 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 116 ve müteakip maddelerinde yer alan “düzeltme ve şikayet müessesesi yolu ile 5 yıl içinde geri alması olanağı da mevcuttur.[xx]”
VI-SONUÇ
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Mükerrer 44 ncü maddesinde yer alan Çevre Temizlik Vergisi iş yerlerinin mükellefiyeti açısından incelenmiştir.
İnceleme, kanun, yönetmelik ve genel tebliğlerle desteklenerek yapılmıştır. Ayrıca ilgili kısımlara verilmiş bazı özelgeler ve Danıştay kararları da eklenmiştir.
[i] 30 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği
[ii] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 26.02.2013 gün ve 97895701-175.02[Mük. 44-2012/7-1.12.10971]-274 sayılı
[iii] Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı 23.07.2012 gün ve B.07.1.GİB.4.99.16.02-175.02[Mük.44-2012]-166 sayılı
[iv] Manisa Vergi Dairesi Başkanlığı 21.04.2010 gün ve B.07.1.GİB.4.45.15.01-BGK-1-5 sayılı
[v] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı,21.04.2010 gün ve B.07.1.GİB.4.34.18.01-006.01-49 sayılı
[vi] Gelir İdaresi Başkanlığı 20.12.2006 gün ve B.07.1.GİB.0.66/6619-616/100131 sayılı
[vii] Danıştay 9.D.10.01.2001 gün ve 1999/1640E., 2000/74 K.
[viii] 41 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği ekinde örneği bulunmaktadır.
[ix] A.g.Genel Tebliğ
[x] 41 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği
[xi] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 04.05.2010 gün ve B.07.1.GİB.4.34.18.01-007.01-69 sayılı
[xii] Gelir İdaresi Başkanlığı 11.12.2009 gün ve B.07.1.GİB.0.02.66/6601-790 sayılı
[xiii] 43 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği
[xiv] 41 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği
[xv] Danıştay 9.D.19.03.2002 gün ve 2000/130 E., 2002/899 K.
[xvi] Danıştay 9.D.11.11.1999 gün ve 1999/556E., 1999/4077K.
[xvii] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 04.05.2010 gün ve B.07.1.GİB.4.34.18.01-007.01-69 sayılı
[xviii] Gelir İdaresi Başkanlığı 07.08.2006 gün ve B.07.1.GİB.0.66/6676-149/ 61587 sayılı
[xix] Gelir İdaresi Başkanlığı 09.09.2004 gün ve B.07.0.GEL.0.40/4040-22 sayılı
[xx] Danıştay 9.D. 23.09.1997 gün ve 1996/6408 E., 1997/2650 K.