Belediye Gelirleri Kanunu İşyeri Açma İzni Harcı

 

Erdoğdu ÖZ

Yeminli Mali Müşavir

www.erdogduozymm.com

İstanbul, 12.01.2014

Güncelleme:18.02.2014

Güncelleme:10.01.2015

BELEDİYE GELİRLERİ KANUNUNA GÖRE İŞYERİ AÇMA İZNİ HARCI UYGULAMASI 

I-GİRİŞ 

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununa göre alınmakta olan “İşyeri Açma İzni Harcı”  uygulamasında, hangi iş yerlerinin açılma izninin harca tabi olduğu ve ne miktarda harç alınacağı konularında tereddütler bulunduğu bilinmektedir.

Bu makalemizde, tereddütlü olan bu konularda yasa, yönetmelik, tebliğ ve yargı kararları doğrultusunda açıklama yapılacaktır.

 II-İŞYERi AÇMA İZNİ HARCINA TABİ İŞYERLERİ

Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir iş yeri açmak İşyeri Açma İzni Harcına tabidir.

Bu harcın uygulamasında işyeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane, fabrika, şube,depo, otel, kahvehane, eğlence, dinlenme ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai ve mesleki bir faaliyetle başka bir iş ve girişimin yapılmasına ayrılan ya da bu faaliyet, iş ve teşebbüslerde kullanılan yerlerdir [i].

Ancak, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun[ii]’un 3 ncü maddesine göre;

-1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 268-275 inci maddeleri kapsamına giren 1 inci sınıf gayrisıhhi müesseselere,

-Nerede açılırsa açılsın, yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle çalışılan işlerle oksijen LPG dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri, perakende satış yerleri, taşocakları, akaryakıt istasyonları ve benzeri yerlere,

-2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu kapsamına giren turizm işletmelerine,

-1 inci, 2 nci ve 3 üncü sınıf gıda maddesi üreten gayri sıhhi müesseselere (Ek: 24/6/1995 – KHK – 560/21 md.),

-1136 sayılı Avukatlık Kanunu uyarınca açılan avukatlık bürolarına (Ek: 13/2/2011-6111/201 md.),

-3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu uyarınca meslek mensuplarınca açılan bürolara (Ek: 13/2/2011-6111/201 md.) ,

-1512 sayılı Noterlik Kanununa göre kurulan noterlik dairelerine (Ek: 8/8/2011 – KHK- 650/23 md.; İptal: Anayasa Mahkemesi’nin 18/7/2012 tarihli ve E.: 2011/113 K.: 2012/108 sayılı Kararı ile.; Yeniden düzenleme: 27/6/2013-6494/23 md.),

işyeri açma ve çalışma ruhsatı hükümleri uygulanmaz.

 III-İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATINI VERMEYE YETKİLİLER

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatını vermeye aşağıdaki merciler yetkilidir[iii]:

-Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışı ile kanunlarda münhasıran il özel idaresine yetki verilen hususlarda il özel idaresi,

-Büyükşehir belediyesi sınırları ve mücavir alanlar içinde büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu konularda büyükşehir belediyesi,

-Bunların dışında kalan hususlarda büyükşehir ilçe veya ilk kademe belediyesi,

-Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediye,

-Organize sanayi bölgesi sınırları içinde organize sanayi bölgesi tüzel kişiliği.

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin[iv] 2 nci maddesinde, bu Yönetmeliğin, sıhhi [v] ve gayrisıhhi[vi] işyerleri ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin[vii] ruhsatlandırılması ve denetlenmesine dair iş ve işlemleri kapsadığı belirtilmekte ve aynı Yönetmeliğin 13/4/2007 tarihli ve 26492 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren değişik 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında ise, “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır.”  denilmektedir.

IV-İŞYERİ AÇMA İZNİ HARCI HESAPLAMASI

Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılması “İşyeri Açma İzni Harcına” tabidir[viii].

Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde yeni bir işyeri açacak olan veya mevcut işyerindeki faaliyet türünü değiştirmek isteyen gerçek veya tüzel kişiler, işyerini faaliyete geçirmeden önce belediyeye, işyerine ait bilgileri içeren bir beyanname vermeye ve hesaplanacak haç miktarını ödemeye mecburdurlar.

İşyeri Açma İzni Harcı, Belediye Gelirleri Kanununun 96 ncı maddesi gereğince Bakanlar Kurulunca gösterilen esaslar içinde, aynı Kanunun 84 üncü maddesinde belirtilen tarifeye göre hesaplanır.

Bu maddeye göre tarife aşağıdaki gibidir.

3.İşyeri açma izni harcı:

Ancak bu miktar hiçbir suretle beşbin metrekareye isabet edecek tutarı aşamaz.

Belediyelerin uygulayacağı tarife bu olmakla beraber, 1 Mart 2014 gün ve 28928 sayılı Resmi Gazete’de  yayınlanan 6257 sayılı Kanunun 5 ve 6 ncı maddeleri ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 96 ncı maddesinin (A) fıkrasına ikinci paragraf ve bu paragraf hükmünün uygulaması ile ilgili olarak geçici 7 nci madde ilave edilmiştir.

Bu hükümlere göre, İşyeri Açma İzni Harcına ilişkin tarife, 2464 sayılı Kanunda belirtilen en alt ve en üst sınırları aşmamak şartıyla mahallin çeşitli semtleri arasındaki sosyal ve ekonomik farklılıklar göz önünde bulundurularak ilgili belediye meclislerinin önerisi, İçişleri Bakanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca tespit edilecektir. 

Belediye meclisleri, mahallin çeşitli semtleri arasındaki sosyal ve ekonomik farklılıkları dikkate almak suretiyle belediyelerini dört gruba ayırırlar. Bu ayırımda, dört grup zorunlu olmayıp duruma göre daha az grup da belirlenebilir. Maliye Bakanlığı 45 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliğinde bu tespitin nasıl yapılacağını açıklamıştır.

Her belediye, en az ve en çok sınırlar içinde kalmak koşulu ile bu tespitleri aşağıdaki tabloya göre yapacaklardır.

Bakanlar Kurulu kararı ile tespit edilen söz konusu maktu vergi ve harç tarifeleri, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır.

Vergi ve harç tarifelerinin yeniden değerleme oranında artırılması sonucu hesaplanan tutarların, virgülden sonraki iki hanesi dikkate alınarak uygulanır, ikinci haneden sonra gelen küsurat dikkate alınmaz.

Öte yandan, söz konusu maktu vergi ve harçların miktar ve tutarlarının yeniden değerleme oranında artırılması sonucu hesaplanan değerlerin Kanunda hükme bağlanan en üst tutarı aşması halinde aşan tutar dikkate alınmaz, bu durumda Kanunda yer alan en üst tutar uygulanır.

Bu madde hükmü uyarınca, yukarıda usul ve esasları belirtilen çerçevede Bakanlar Kurulu kararı yayımlanıncaya kadar söz konusu vergi ve harçların maktu tarifeleri olarak ilgili belediyelerin belediye meclislerince 2013 yılı için belirlenen tutarlar uygulanacaktır.

Öte yandan, 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yeni kurulan belediyeler, ilk mahalli idareler genel seçimiyle tüzel kişilik kazanmışlardır. Bu durumda, yeni kurulan belediyelerin söz konusu vergi ve harçlar ile ilgili olarak 2013 yılı için maktu vergi ve harç tarifeleri olmadığından, bahse konu belediyelerin;

• İl belediye sınırları içinde yeni kurulan belediyelerin, il belediye meclislerince,

• Sınırları genişleyen veya belde belediyesi iken ilçe belediyesine dönüşen belediyelerin, kendi belediye meclislerince,

• Birden fazla belediye kısımlarından oluşan belediyelerin, ilçe merkezi olarak belirlenen belediye meclislerince,

2013 yılı için tespit edilen tarifeleri uygulamaları uygun bulunmuştur.

İŞYERİ AÇMA İZNİ HARCI

 

Harcın hesaplanmasında, gösterilen faaliyet alanında faydalanılma şartıyla işyerinin üzerinde kurulduğu arsanın tamamı göz önünde tutulur. Şu kadar ki bu şekilde hesaplanan işyerinin kapalı ve açık alanlarının toplam 5 000 m2 ye kadar olan kısmı harca tabidir. Bu miktarı aşan kısımlardan İşyeri Açma İzni Harcı alınamaz[ix].

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 85’inci maddesinde  bu bölümde yazılı harçların makbuz karşılığında veya basılı damga vurulmak suretiyle peşin olarak ödeneceği, harçların uygulanmasına ilişkin esas ve usullerin İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirleneceği hükme bağlanmıştır.

Bu yönetmeliğe göre[xi];

Bir işyerindeki faaliyet türünün veya müstecirin değişmesi Belediye Gelirleri Kanununun uygulanması bakımından yeniden işyeri açma sayılır(Md.12).

Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde yeni bir işyeri açacak olan veya mevcut işyerindeki faaliyet türünü değiştirmek isteyen gerçek veya tüzel kişiler, işyerini faaliyete geçirmeden önce belediyeye, işyerine ait bilgileri içeren bir beyanname vermeye ve hesaplanacak haç miktarını ödemeye mecburdurlar(Md.13-1).

Diğer yasaların işyeri açılışları için koydukları hükümler saklıdırMd.13-2).

Özelgeler;

“Kiralanan taşınmazda otelcilik faaliyetinde bulunulması nedeniyle bu faaliyet ile ilgili olarak işyeri açma izni harcından muaf tutulmasının mümkün olmayacağı hakkında…”[xii].

“Firmaların nevi değişikliğine giderek unvan değiştirmeleri halinde müstecirin değişmesi söz konusu olduğundan, nevi değiştirilen firmanın başvurusu üzerine dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınmak suretiyle yeni ruhsat düzenlenmesi gerektiğinden işyeri açma izni harcının alınması gerekmektedir.”[xiii]

“Tarım kredi kooperatiflerince  Belediyeniz sınırları içinde bir işyeri açılması halinde, 2464 sayılı Kanunun 81 nci maddesine göre belediyelerce alınan işyeri açma izni harcından muaf tutulması mümkün değildir.” [xiv]

“Vakfınızın amacı; Vakfa başvuran zihinsel yetersiz çocukların eğitimi için eğitim  merkezleri ile rehabilitasyon tesisleri kurmak, yeteneklerine göre istihdam için beceri kazandırmak ve gelişmelerine yardımcı olmak şeklinde belirtilmiştir.  

Bu itibarla, Vakfınızın çevre temizlik vergisinden muaf tutulması, işyeri açma izni harcından ise muaf tutulmaması gerekmektedir.”[xv]

“İlgi yazımızla 24/06/2010 tarih ve 27621 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5995 sayılı Maden Kanununda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 3 üncü maddesiyle 3213 sayılı Maden Kanununun 7 nci maddesine eklenen fıkra ile maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı ruhsat sahasındaki tesisler için işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının il özel idareleri tarafından verileceğinin hüküm altına alınmış olduğu ve maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı ruhsat sahasındaki tesisler için işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının verilmesi sırasında 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununa göre alınan İşyeri Açma İzin Harcının il özel idareleri tarafından tahsil edileceği belirtilmiş olmasına rağmen il özel idarelerince 2464 sayılı Kanun hükmünde belirtilen miktarın üzerinde harç talep edildiği hususunda Bakanlığımıza başvurular yapılmaktadır.

Bilindiği üzere 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 81 inci maddesinde “Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılması ‘İşyeri Açma İzni Harcına’ tabidir.” hükmü yer almaktadır. Mezkûr Kanunun 84 üncü maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendi ile de işyeri açma izni harcının (beher metrekare için işin mahiyetine göre) 0,10 – 1 TL arasında kararlaştırılacağı ve bu miktarın hiçbir suretle beşbin metrekareye isabet edecek  tutarı aşamayacağı hüküm altına alınmıştır. Bu hüküm gereğince maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı ruhsat sahasındaki tesisler için işyeri açma ve çalışma ruhsatların verilmesi sırasında il özel idareleri tarafından alınacak harç miktarı 5.000 TL’yi aşamayacaktır.”[xvi]

Danıştay Kararları

“Taşınma nedeniyle … Belediye sınırları içinde yeni bir işyeri açılması nedeniyle sözü edilen belediye tarafından 2464 sayılı Yasanın 81. maddesine göre işyeri açma izin harcı tarholunmasının yerinde olduğu “[xvii].

“… Belediyesi sınırları içinde bankacılık faaliyetinde bulunan yükümlü bankanın sözü edilen yasa hükmü uyarınca işyeri açma izni harcına tabi olduğu, banka şubelerinin işyeri açma izni harcından istisna olacağına dair herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığı” [xviii].

“Şirketlerin birleşmesi nedeniyle yeni bir işyeri açıldığının kabulünün gerekeceği, idare tarafından hazırlanan ruhsat ve çalışma izninin sadece ruhsat ve çalışma izni verilen gerçek veya tüzel kişi için bir hak doğuracağı ve o tüzel kişi için geçerli olacağı, bu itibarla 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 81. maddesi uyarınca yapılan tarhiyatta isabetsizlik bulunmadığı”[xix]

“1580 sayılı Belediye Yasasının 15.maddesinin 3.fıkrasında doğrudan belediyelerden alınacak işyeri açma izni ile açılabilecek işyerleri sayılmıştır. Burada sayılan işyerleri dışında olupta yapılacak işin niteliğinden dolayı belediye dışında bir kısmı kuruluşundan işyeri açma izni alınacağı da açık bulunmaktadır. Ancak, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Yasasının 81.maddesi uyarınca belediye sınırları veya mücavir alanları içinde açılacak tüm işyerlerinin belediyelere işyeri açma izin açma harcı ödenmesi gerektiği kuşkusuzdur. Nitekim Danıştay Dokuzuncu Dairesinin kararları da bu yöndedir. Sağlık Bakanlığının kuruluş ve görevlerine ilişkin 181 sayılı yasa hükmünde kararnamenin 9.maddesinde sanatlarını serbest olarak yapan doktor ve tıp mensuplarının hizmetlerinin ve işyerlerinin sağlık ve teknik denetiminin yapılacağı belirtildiğinden, dişhekimliği muayenehanelerine izin verilmesi ve denetiminin anılan bakanlıkça yapılacağı ve belediyelerin bu tür işyerlerinden sadece işyeri açma izin harcı alabilecekleri açıktır.”[xx]

V-HARCA KONU İŞLEMLERDEN AYRICA ÜCRET ALINAMAYACAĞI

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun  ücrete tabi işler başlığı altında 97 nci maddesi aşağıdadır.

“Belediyeler bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkilidir. Belediyeye tekel olarak verilmiş işler kendi özel hükümlerine tabidir.”

Bu hükme göre, Belediyeler İşyeri Açma İzini Harcına esas konuda ücret alamaz.

2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Çeşitli Harçlarla İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 18 nci maddesi de aynı mahiyettedir.

“Belediyeler bu Yönetmelikte sayılan harç konusu hizmetlerinden dolayı mükelleflerden, her ne ad altında olursa olsun başkaca bir karşılık isteyemezler.”(Yönetmelik Md.18).

Bir Danıştay Kararında [xxi], “Kanunda harç konusu yapılan işyeri açılışı için ayrıca anılan Kanunun 97. maddesine dayanılarak ücret istenilmesinde isabet bulunmadığı, kaldı ki, 2464 sayılı Kanunun 97. maddesine göre ücret alınabilmesi için bu konuda bir isteğin bulunmasının veya yapılacak hizmetin Kanunda yer alan harç ve katılma payı konusu olmamasının gerektiği, bu durumda işyri açma ücretinin dayanağı olmadığından, Belediye Meclisinin 6.11.2007 tarih ve 111 sayılı kararıyla belirlenen tarifenin bankalardan işyeri açma belgesi ücreti alınmasına ilişkin kısmında isabet görülmediği” denilmiştir.

VI-BELEDİYE GELİRLERİ KANUNUNA V.U.K. VE 6183 SAYILI A.A.T.U.H.K. HÜKÜMLERİ UYGULANIR

Belediye Gelirleri Kanunun 98’inci maddesinde; aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanuna göre alınacak vergi, harç ve katılma payları hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ve bunların ek ve tadilleri hükümlerinin uygulanacağı, 99’uncu maddesinde ise; gerekli harçları tamamen almadan iş gören görevlilerin, harcın ödenmesinden mükellefler ile birlikte müteselsilen sorumlu olacakları hüküm altına alınmıştır.

Bu açıklamalar çerçevesinde; 2464 sayılı Kanunun 81, 84 ve 85’inci maddesine göre alınması gereken İşyeri Açma İzni Harcı Vergi Usul Kanunu hükümlerine tabidir. Dolayısıyla, Vergi Usul Kanununun ceza ile ilgili bölümündeki şartlar oluştuğu takdirde ceza hükümleri de uygulanır.

VII-SONUÇ

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu hükümlerine göre, alınmakta olan İşyeri Açma İzni Harcı konusunda kanun, yönetmelik, özelge ve yargı kararları doğrultusunda açıklamalar yapılmıştır.

[i]2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Çeşitli Harçlarla İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik  Md.10, 21.08.1981 gün ve 17435 sayılı R.G.

[ii] 17.06.1989 gün ve 20198 sayılı R.G.’de yayımlanam 3572 sayılı Kanun

[iii] İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik,10.08.2005 gün ve 25902 sayılı R.G.

[iv] A.g.y.md.2

[v] Sıhhî müessese: Gayrisıhhî müesseseler dışında kalan her türlü işyeri

[vi] Gayrisıhhî müessese: Faaliyeti sırasında çevresinde bulunanlara biyolojik, kimyasal, fiziksel, ruhsal ve sosyal

yönden az veya çok zarar veren veya vermesi muhtemel olan ya da doğal kaynakların kirlenmesine sebep olabilecek müesseseleri

[vii] Umuma açık istirahat ve eğlence yeri: Kişilerin tek tek veya toplu olarak eğlenmesi, dinlenmesi veya konaklaması için açılan otel, motel, pansiyon, kamping ve benzeri konaklama yerleri; gazino, pavyon, meyhane, bar, birahane, içkili lokanta, taverna ve benzeri içkili yerler; sinema, kahvehane ve kıraathaneler; kumar ve kazanç kastı olmamak şartıyla adı ne olursa olsun bilgi ve maharet artırıcı veya zeka geliştirici nitelikteki elektronik oyun alet ve makinelerinin, video ve televizyon oyunlarının içerisinde bulunduğu elektronik oyun yerleri; internet salonları, lunaparklar, sirkler ve benzeri yerleri, 

[viii] 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu Md.81 

[ix] a.g.k.md.84 

[x]16.09.2011 gün ve 28056 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2011/1 Seri Nolu Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği

[xi] a.g. 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Çeşitli Harçlarla İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik

[xii]Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı 25/12/2009 gün ve B.07.1.GİB.0.02.66/6610-90 sayılı özelge.

[xiii]Denizli Vergi Dairesi Başkanlığı 02.02.2012 gün ve B.07.1.GİB.4.20.15.01-37-MUK-2011-537-68 sayılı  özelge

[xiv] Eskişehir Vergi Dairesi Başkanlığı 31.01.2013 gün ve 73903997-175.02[81-2012/1]-32 sayılı özelgesi             

[xv] Manisa Vergi Dairesi Başkanlığı 21.04.2010 gün ve  B.07.1.GİB.4.45.15.01-BGK-1-5 sayılı özelge

[xvi] İçişleri Bakanlığı, 11.01.2011 gün ve B.05.0.MAH.0.07.01.00/1032 sayılı yazı.

[xvii] Dn.9. D. 12.12.1996  gün ve 1996/3770 E., 1996/4322 K.

[xviii] Dn.9.D 28.11.1996 gün ve 1995/3732 E., 1996/3956 K.

[xix] Dn.9.D.03.06.1999 gün ve 1998/1899 E., 1999/2329 K.

[xx]Dn.8.D. 06.05.1992 gün ve1991 / 3294 E, 1992 / 890 K.

[xxi] Dn. 9. Daire 10.03.2 010 gün ve  2008/5524 E., 2010/1160 K.