Bülten 2013-55 Reeskont İşlemlerinde Uygulanacak İskonto Faiz Oranı Yıllık Avans İşlemlerinde Uygulanacak Faiz Oranı

Erdoğdu Öz

Yeminli Mali Müşavir

İstanbul,21.06.2013

BÜLTEN (E.Ö. 2013-55)

REESKONT İŞLEMLERİNDE UYGULANACAK İSKONTO FAİZ ORANI YILLIK AVANS İŞLEMLERİNDE UYGULANACAK FAİZ ORANI

21.06.2013 gün ve 28684 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan T.C.Merkez Bankası tebliği ile 21.06.2013 tarihinden sonra uygulanacak reeskont ve avans işlemlerine uygulanacak faiz oranları tespit edilmiştir. Bu tebliğ ve daha önceki  yıllarda uygulanacak oranlar aşağıdadır.

REESKONT VE AVANS İŞLEMLERİNDE UYGULANACAK ORANLAR

Reeskont   ve Avans İşlemlerinde Uygulanacak  Oranların Başlangıç Tarihi	Resmi   Gazete’nin Tarih ve Nosu	Reskont   İşlemlerinde Uygulanacak İskonto Faiz Oranı %	Avans   İşlemlerinde Uygulanacak Faiz Oranı %
30.12.2010	30.12.2010-27801	14,00	15,00
29.12.2011	29.12.2011-28157	17,00	17,75
20.12.2012	20.12.2012-28503	13,50	13,75
21.06.2013	21.06.2013-28684	9,50	11,00

 

Vergi uygulamalarında yukarıda yer alan oranların uygulanacağı hükümler aşağıdadır.

 VUK Md.281: Alacaklar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.

Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi uygulanır.

Bankalar ve bankerler ile sigorta şirketleri alacaklarını ya Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddi ile, değerleme günü kıymetine irca ederler.

VUK Md.285: Borçlar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.

Vadesi gelmemiş olan senede bağlı borçlar değerleme günü kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde senette faiz nispeti açıklanmışsa bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddinde bir faiz uygulanır.

Banka ve bankerler ile sigorta şirketleri borçlarını, Cumhuriyet Merkez Bankasına resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddiyle, değerleme günü kıymetine irca ederler.

Alacak senetlerini değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde işleme tabi tutmak zorundadırlar.

VUK GT 238:

Senede bağlı alacakların ve borçların değerleme günündeki kıymetlerine irca edilmesi sırasında senet üzerinde faiz nispetinin belli edilmediği hallerde T.C. Merkez Bankasının resmi iskonto hadlerinin uygulanması yasal bir zorunluluk olup, alacak senetleri ile borç senetlerinin reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto yönteminin de T.C. Merkez Bankası tatbikatına paralellik arzetmesi gerekeceği açıktır.

T.C. Merkez Bankasının reeskont işlemleri ile ilgili uygulamasında ise vadesine en çok 92 gün kalmış olan senetler reeskonta kabul edilmekte; senedin vadesinin belirlenmesinde faizin başlangıç tarihi olarak senedin reeskonta kabul edildiği tarihten bir önceki gün esas alınmaktadır. Vadesi 92 günden daha fazla olan senetler ise reeskonta kabul edilmemektedir. İskonto tutarı ise dış iskonto yöntemine göre, yani senedin itibari değeri üzerinden hesaplanmaktadır.

ÖRNEK 1 – T.C. Merkez Bankasınca reeskonta kabul edilen vadesine 90 gün kalmış olan 10.000.000 lira değerindeki bir senede ilişkin iskonto tutarı şu şekilde hesaplanmaktadır.

F= (Axnxt) / 360 (F=İskonto tutarı, A=Senedin Değeri, n=Faiz oranı, t=Vade)

F= (10.000.000 x 0.55 x 90) / 360

F= 1.375.000 TL.

Merkez Bankasının yalnızca kısa vadeli senetlere konu olan reeskont işlemlerinde dış iskonto metoduna göre hesaplama yapılması sorun yaratmamakla birlikte, bu metodun uzun vadeli senetler için hesaplanan iskonto tutarının senet değerinden daha fazla olması, dolayısı ile senedin halihazır değerinin negatif olması gibi mantıkla bağdaşmayan bir sonuçla karşılaşılabilmektedir.

ÖRNEK 2 – 720 gün vadeli 10.000.000 lira nominal değerli bir senede ilişkin iskonto tutarı şöyledir.

İskonto tutarı F = (Axnxt) / 360

F = (10.000.000 x 0.55 x 720) / 360

F = 11.000.000 TL.

Halihazır senet değeri = Nominal değer – iskonto tutarı

= 10.000.000 – 11.000.000

= -1.000.000 TL.

Bu itibarla, T.C. Merkez Bankasınca uygulanan dış iskonto yönteminin çok uzun vadeler taşıyabilecek senetlerin değerleme günündeki kıymetlerinin hesaplanmasında kullanılması teknik olarak mümkün bulunmamaktadır.

Bu durumda senede bağlı alacaklara ilişkin değerleme işlemlerinin, iç iskonto metoduna göre yapılması gerektiği sonucuna varılmaktadır.

Diğer taraftan, T.C. Merkez Bankasınca dış iskonto metoduna göre yapılacak hesaplamalar için tespit edilen reeskont oranlarının, iç iskonto metodunda faiz oranı olarak esas alınmasının efektif faiz oranını Merkez Bankasında uygulanan oranın altına düşüreceği, dolayısıyla Vergi Usul Kanununun yukarıda sözü edilen maddelerinin amaçlamadığı bir sonuç doğuracağı da açıktır.

T.C. Merkez Bankasınca reeskont işlemleri için belirlenen faiz oranı, dış iskonto hesaplama yöntemi esas alınarak avans oranlarına tekabül edecek şekilde belirlenmektedir.

Başka bir deyişle, T.C. Merkez Bankası tarafından ilan edilen reeskont oranı; dış iskonto yöntemine göre, yani senedin faizini de içeren nominal değer üzerinden, kısa vadeli avans işlemlerinde uygulanan faiz oranı ise iç iskonto yöntemine göre, yani senedin peşin değeri üzerinden yapılacak hesaplamalarda esas alınması gereken faiz oranlarını temsil etmektedir.

ÖRNEK 3 – Vadesi 90 qün olan bir senede ilişkin reeskont işleminde, 31.12.1994 tarihi itibariyle, T.C. Merkez Bankasınca uygulanan reeskont oranı % 55 olup, reeskont tutarı, senedin faizi de ihtiva eden nominal değeri üzerinden hesaplanmaktadır.

Buna göre, reeskont tutarı:

F = (Axnxt) /360 (F=Reeskont tutarı, A=Senedin değeri, n=Faiz oranı, t=Vade)

F = (A x 90 x 0.55) / 360 = 0.1375 x A

Senedin peşin değeri ise;

P = A-F (P=Senedin peşin değeri; A=Senedin nominal değeri, F=Reeskont tutarı

P=A-0.1375 x A

P = 0.8675 x A’dır.

Senedin peşin değeri üzerinden hesaplanacak iskonto tutarını nominal değer üzerinden hesaplanacak iskonto tutarına eşitleyen faiz oranı ise;

F = (Pxmxt) / 360 (F = İskonto tutarı, P = Senedin peşin değeri, m = İç iskonto faiz oranı, t = Vade)

0.1375 x A = (0.8625 x A x m x 90) / 360

m = (360 x 0.1375 x A) / 90 x 0.8625 x A) = 0.6376 = (Yaklaşık % 64)’dür.

Bu oran yaklaşık olarak yine 31.12.1994 tarihi itibariyle T.C. Merkez Bankasının kısa vadeli avans işlemlerinde uyguladığı faiz oranına tekabül etmektedir.

Bu itibarla, mükelleflerin hesap dönemi sonu itibariyle senede bağlı borç ve alacaklarının değerleme gününde haiz olacakları kıymetleri F = A – [A x 360 / (360 + m x t)] formulüne uygun olarak iç iskonto yöntemine göre hesaplanacaktır. Bu hesaplamada; faiz oranı olarak reeskont işlemlerinde uygulanan faiz oranının değil, kısa vadeli avans işlemlerinde uygulanan faiz oranının esas alınması gerekmektedir.

ÖRNEK 4 – 31.12 1994 tarihinde işletmeye 90 gün vadeli olarak verilen 10.000.000 lira nominal değerli bir senet için reeskont işlemleri aşağıdaki şekilde yapılacaktır..

F= A – [ A x 360 / (360 + m x t)] (A= Senedin nominal değeri, m= Faiz; oranı, t= Vade)

F= 10.000.000 – [10.000.000 x 360 / (360 + 90 x 0.64) ]

F= 10.000.000-8.620.690

F= 1.379.310 TL

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, alacak ve borç senetlerinin reeskont işlemine tabi tutulmasında T.C. Merkez Bankasınca 31.12.1994 tarihi itibariyle kısa vadeli avans işlemleri için belirlenen % 64′lük faiz oranı dikkate alınmak suretiyle yukarıda belirtilen formüle göre hesaplama yapılacaktır. Daha sonraki yıllarda da, T.C. Merkez Bankasınca yıl sonu itibariyle belirlenecek kısa vadeli faiz oranının reeskont işlemlerinde dikkate alınacağı tabiidir.