İşverence İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü
Bilâl YAĞCIOĞLU
(A)Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
İş Güvenliği Danışmanı
İstanbul,06.02.2014
İŞVERENCE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇALIŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
I-GİRİŞ
30.06.2012 gün ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun’un amacı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.
6331 sayılı Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanmaktadır.
Bu kanunun uygulanmayacağı faaliyet ve kişiler çok sınırlı tutulmuş olup bunlardan en önemlileri; ev hizmetleri ve çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlardır.
Kanunun uygulanmasında işverenler önemli yükümlülükler verilmektedir. İşverenlerin sorumluluklarından bize göre en önemlilerinden biri iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğüdür.
Bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesinde ağır mali cezalar uygulanabilmektedir.
Bu nedenle, makalemizde işverenlerin iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğü, çalıştırılacak iş güvenliği uzmanının niteliği, görevleri ve yetkileri ile bu yükümlülüğe uymayanlara ait cezai hükümler açıklanacaktır.
II-İŞVERENLERİN İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇALIŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; çalışanları arasından iş güvenliği alanında görev yapmak üzere işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısını dikkate alarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip, iş güvenliği uzmanı görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir.
İş güvenliği uzmanı çalıştırma zorunluluğunun başlama tarihleri aşağıdadır(02 .08.2013 gün ve 28726 sayılı R.G, 6495 sk.Md.56).
-50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 01.07.2016,
-50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 01.01.2014,
-Diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren 6 ay sonra.
İş yerinin tehlike sınıfının belirlenmesinde, işyerinin (Minimum) 23 haneli olan SGK Sicil Numarasının en başından 2.3.4. ve 5 karakterleri iş kolu kodu/faaliyet kodu/ tescil kodu olarak isimlendirilir ve bu 4 haneli kod esas faaliyeti tanımlamaktadır. Bu 4 lü kod İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde bulduktan sonra, 4 lü iş kolu konunun altında yazılmış faaliyetlerden yaptığınız işi en iyi tanımlayan kod seçilir. Seçtiğiniz kod 6 lı NACE kodunuz, karşısında yazan tehlike sınıfı da işyerinizin tehlike sınıfıdır.
Örneğin:269200202116037803411-37 nolu SGK sicil numarasındaki bir firmanın sicil numarasındaki 2,3,4,5,6,7 sıradaki karakterler (692002) tehlike sınıfı tebliğinde Muhasebe ve Defter tutma faaliyetlerini göstermektedir. Bu faaliyet aynı tebliğde az tehlikeli sınıf olarak yer almaktadır
Tehlike Sınıflarına Örnekler:
| Nace Kodu | Faaliyet | Tehlike Sınıfı |
| 13.20.14 | Kot Kumaş İmalatı | Tehlikeli |
| 27.20.03 | Akümülatör İmalatı | Çok Tehlikeli |
| 41.10.02 | İkamet Amaçlı Konut İnşaatı | Çok Tehlikeli |
| 41.11.01 | Bakkal Market | Az Tehlikeli |
| 47.22.01 | Kasaplar | Tehlikeli |
| 56.10.08 | Lokantalar | Az Tehlikeli |
| 86.23.03 | Muayenehane İş Hekimleri | Tehlikeli |
| 96.01.04 | Kuru Temizleme | Çok Tehlikeli |
| 96.02.02 | Erkek Kuaförü | Tehlikeli |
| 96.02.03 | Kadın Kuaförü | Tehlikeli |
Diğer taraftan, İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca çalışan kişi sayısına ve sektörüne bakılmaksızın tüm işyerleri için 30 Aralık 2012 tarihinden itibaren risk değerlendirme raporu hazırlaması zorunluluğu getirilmiştir.
Risk değerlendirme raporları; İşyerinde iş güvenliği uzmanı istihdamına ilişkin zorunluluk başlamış ise: işveren veya vekili, iş güvenliği uzmanı, çalışan temsilcisi ve diğer destek elamanları tarafından,
İşyerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdamına ilişkin zorunluluk başlamamış ise: işveren veya vekili, çalışan temsilcisi ve varsa diğer destek personeli tarafından hazırlanacaktır. Ancak, işverenin talep etmesi halinde iş güvenliği uzmanından hizmet alınması da mümkündür.
Yapılmış olan risk değerlendirmesi en geç;
-Çok tehlikeli iş yerlerinde iki,
-Tehlikeli iş yerlerinde dört,
-Az tehlikeli işyerlerinde altı,
yılda bir yenilenir.
Yönetmelikte belirtilen bazı hallerde, ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir.
III-İŞ GÜVENLİĞİ UZMANININ NİTELİĞİ –GÖREVLERİ-YETKİLERİ
a-İş Güvenliği Uzmanının Niteliği
İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır.
b-İş Güvenliği Uzmanının Görevleri
İş güvenliği uzmanları, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür:
1-Rehberlik;
2-Risk değerlendirmesi;
3-Çalışma ortamı gözetimi;
4-Eğitim, bilgilendirme ve kayıt;
5-İlgili birimlerle işbirliği;
İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırılması Gereken Yerlerde İş Güvenliği Uzmanının Görev Yapma Süreleri;
-10’dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışan başına yılda en az 60 dakika.
-10’dan fazla çalışanı olan ve zz tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 6 dakika.
-Tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 8 dakika.
-Çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 12 dakika.
Az tehlikeli sınıfta yer alan 2000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 2000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. Çalışan sayısının 2000 sayısının tam katlarından fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak yukarıda II/b-1 kısmında belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
Tehlikeli sınıfta yer alan 1500 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 1500 çalışan için tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. Çalışan sayısının 1500 sayısının tam katlarından fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak yukarıda II/b-2 kısmında belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
Çok tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde her 1000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. Çalışan sayısının 1000 sayısının tam katlarından fazla olması durumunda geriye kalan çalışan sayısı göz önünde bulundurularak yukarıda II/b-3 kısmında belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
c-İş Güvenliği Uzmanının Yetkileri
İş güvenliği uzmanının yetkileri aşağıda belirtilmiştir:
-İşverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, iş güvenliği uzmanı tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek.
-İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak.
-Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek.
-Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak.
IV-İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇALIŞTIRMAMA CEZALARI
2014 yılında iş güvenliği uzmanı çalıştırması gerekip de çalıştırmayanlara tespiti halinde işletme ve iş yerlerine 5.601 TL ve çalıştırmadığı her ay için de ayrıca 5.601 TL idari para cezası uygulanır.
01.01.2013 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan “Risk Değerlendirme Raporu” hazırlama zorunluluğunu yerine getirmeyen işletme ve işyerlerine bu durumun tespiti halinde 2013 yılında 3.324 TL(2014 yılında 3.361 TL) ve her ay 2013 yılı için 4.851 TL(2014 yılında 5.041 TL) idari para cezası uygulanmaktadır.
V-SONUÇ
Yukarıda işverenlerin iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğü, çalıştırılacak iş güvenliği uzmanının niteliği, görevleri ve yetkileri ile bu yükümlülüğe uymayanlara ait cezai hükümler çok fazla detaya girmeden özete yakın bir şekilde açıklanmıştır.
Açıklandığı şekilde, iş güvenliği uzmanı çalıştırması gereken işveren veya iş yerlerinin belirtilen ağır idari para cezaları olmasına rağmen bu yükümlülüğe büyük oranda uymadıkları izlenmektedir.
Ayrıca az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıflarda bulunan işyerlerinin büyük bir kısmı da yine ağır para cezaları olmasına rağmen 31.12.2012 tarihinden itibaren “Risk Değerlendirme Raporu” düzenlemeleri gerektiği halde düzenlemediği bilinmektedir.
Bu durumda olan işyerlerinin her ay işleyen cezalardan daha fazla mağdur olmamaları için yükümlülüklerini yerine getirmeleri menfaatlerine olacaktır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
1-6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
2-6495 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
3-İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik
4-İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
5-Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün www.isggm.gov.tr adresi.