Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile Beyan Edilecek ve Edilmeyecek Gelirler
Erdoğdu Öz
Yeminli Mali Müşavir
www.erdogduozymm.com İstanbul, 26.02.2012
YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ İLE BEYAN EDİLECEK VE EDİLMEYECEK GELİRLER
I-GİRİŞ
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 85 ve 86’ncı maddelerinde, hangi gelir unsurlarının yıllık gelir vergisi beyannamesine dahil edilmesinin zorunlu olduğu, hangi gelir unsurları için beyanname verilmeyeceği veya verilecek beyannameye dahil edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Beyanname verilmesi zorunlu olan gelir unsurları ile beyanname verilmeyecek veya verilen beyannameye dahil edilmeyecek gelir unsurları neler olduğu açıklanacaktır. Menkul sermaye iratları da ayrı bir kısımda incelenecektir.
II-YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ İLE BEYANI ZORUNLU OLAN GELİRLER
Yıllık beyanname ile beyanı zorunlu olan gelirler tam mükellefler ve dar mükellefler açısından aşağıda değerlendirilecektir.
A-Tam Mükellefler
a-Türkiye İçinde Elde Edilen Gelirler
aa-Faaliyetlerinden Kazanç Elde Edilmese Bile Beyanname Vermek Zorunda Olunan Kazanç ve İratlar
Aşağıda yer verilen mükellefler faaliyetlerinden kazanç elde etmese bile yıllık beyanname vermek zorundadırlar:
1-Ticari kazanç mükellefleri(işletme hesabı veya bilanço hesabı esasına göre vergilendirilenler)
2-Zirai kazanç mükellefleri (zirai işletme hesabı veya bilanço esasına göre vergilendirilenler)
3-Serbest meslek kazanç mükellefleri,
4-Kollektif şirket ve komandit şirketin komandite ortakları
ab-Kazanç ve İratları İstisna Haddini Aşan veya Tevkifat Şeklinde Vergilendirilmemiş Kazanç ve İratlar
Kazanç ve iratların istisna tutarları aşması halinde, bu gelirlerin toplam tutarı değil sadece istisna rakamını aşan tutarları beyan edilecektir.
1- Gayrimenkul Sermaye İratları ve Menkul Sermaye İratları
2011 yılında 1.170 TL (2012 yılında 1.290 TL) yı aşan, vergi kesintisi ile vergilendirilmemiş ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iradı ve menkul sermaye iradı yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
2-Diğer Kazanç ve İratların Beyanı
Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar dışında kalan değer artış kazançlarının 2011 yılında 8.000 TL (2012 yılında 8.800 TL) sı vergiden istisnadır. Bu değerlerin üstündeki değer artış kazançları beyan edilecektir.
Arızi kazançların ise, işin terkinden sonra elde edilen kazançlar hariç 2011 yılı için 19.000 TL si (2012 yılı için 20.000 TL) gelir vergisinden istisnadır. Bu değerlerin üstündeki değer artış kazançları beyan edilecektir.
ac-Belirli Bir Tutarı Aşması Halinde Beyan Edilecek Gelirler
Gelirin belirli bir tutarı aşması halinde bazı gelirlerin beyan edilmesi zorunludur.
Bu gelirler ile ilgili açıklama aşağıdadır.
1-Birden Fazla İşverenden Elde Edilen Ücret Gelirinin Beyanı
Birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden sonraki işverenden alınan ücretler toplamı, GVK Md.103’de yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar olan 2011 yılı için 23.000 TL (2012 yılı için 25.000 TL) aşan mükelleflerin, tevkifat şekli ile vergilendirilmiş ücretlerinin tamamı yıllık beyannameye dahil edilecektir.
2-Vergiye Tabi Gelirler Toplamının 2011 yılı Beyanname Verme Sınırı Olan 23.000 Tl’yi (2012 Yılı Gelirleri İçin 25.000 TL) Aşması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları Ve Gayri Menkul Sermaye İratları
Vergiye tabi gelirler toplamının (tek işverenden alınan ücretler ve tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketlerince yapılan ödemeler hariç) 2011 yılı için 23.000 TL, 2012 yılı için 25.000 TL’yı aşarsa, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayri menkul sermaye iratları için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilecektir.
Ticari ve serbest meslek kazanç elde eden bir mükellefin vergi tevkifatına tabi tutulmuş menkul ve gayrimenkul sermaye iratları var ise; beyan sınırı ile karşılaştırılacak tutar (2011 yılı için 23.000 TL) ticari ve serbest meslek kazancı ile menkul ve gayrimenkul sermaye iratları toplamıdır.
b-Yurtdışından Elde Edilen Gelirler
Tam mükellefler yurt içinde ve yurt dışında elde ettikleri kazanç ve iratlarının üzerinden Türkiye’de vergiye tabidirler(GVK.Md.3).
Bu nedenle,Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri gelirlerini yıllık beyannamelerinde toplamak zorundadırlar. Türkiye dışında elde edilen gelirlerin yıllık beyannamede toplanabilmesi için ise bu gelirlerin elde edilmesi gerekir..
Gelir Vergisi Kanunu’nun 85’inci madde hükmüne göre, yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratların elde edilmiş sayılması için;
1-Mükellefin bunları Türkiye’de hesaplarına intikal ettirdiği yılda ,
2-Türkiye’de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi dışındaki sebeplerden ileri geldiği tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildiği yılda,
elde edilmiş sayılır.
B-Dar Mükellefler
Dar mükellef gerçek kişiler ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları ile tevkif yoluyla vergilendirilmemiş serbest meslek kazançları için yıllık beyanname vermek zorundadır.
III-YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ İLE BEYAN EDİLMEYECEK GELİRLER
Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyan edilmeyecek gelirler 2 gurupta incelenebilir. Bunlardan birincisi hiçbir şekilde yıllık beyanname vermeyecek olanlar, ikincisi ise belli bir haddi geçmeyen gelirler.
A-Tam Mükellefler
a-Hiçbir Şekilde Yıllık Beyanname ile Beyan Edilmeyecek Gelirler
Türkiye’de elde edilen aşağıda yer alan gelirler için yıllık beyanname verilmez. Başka gelirler nedeniyle beyanname verilse bile bu gelirler yıllık beyannamede yer almazlar.
aa-Gerçek Usulde Vergilendirilmeyecek Zirai Kazançlar
Bilanço ve işletme hesabına göre vergiye tabi olmayan zirai kazançlar.
ab-Tek İşverenden Alınan Ücretler
Tek işverenden alınan ve vergi tevkifatına tabi tutulmuş ücret, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek ve diğer gelirler dolayısıyla verilecek beyannamelere de ithal edilmeyecektir.
ac-Diğer Ücretler
Vergileri tevkifata tabi olmayan vergileri kendileri tarafından ödenen GVK Md.64 de yer alan kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanlar, özel hizmetlerde çalışan şoförler, özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri, gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlar yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verse bile, diğer ücretler beyannameye dahil edilmeyecektir.
ad-Kazanç ve İratların İstisna Haddi İçinde Kalan Kısmı
Kazanç ve iratları istisna hadleri içinde kalan mükellefler yıllık beyanname vermek zorunda değillerdir. Kazanç ve iratların istisna tutarları aşması halinde ise, bu gelirlerin toplam tutarı değil sadece istisna rakamını aşan tutarları beyan edilecektir.
1- Gayrimenkul Sermaye İratları ve Menkul Sermaye İratları
2011 yılında 1.170 TL (2012 yılında 1.290 TL) yı aşmayan vergi kesintisi ile vergilendirilmemiş ve istisna uygulamasına konu olmayan gayrimenkul sermaye iradı ve menkul sermaye iradı yıllık beyanname ile beyan edilmeyecek ve başka gelirler nedeniyle beyanname veriliyorsa, bu beyannameye dahil edilmeyecektir.
2-Diğer Kazanç ve İratların Beyanı
Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar dışında kalan değer artış kazançlarının 2011 yılında 8.000 TL (2012 yılında 8.800 TL) sı vergiden istisnadır. Bu kazançlar beyan edilmeyecektir. Bu değerlerin üstündeki değer artış kazançları beyan edilecektir.
Arızi kazançların ise, işin terkinden sonra elde edilen kazançlar hariç 2011 yılı için 19.000.-TL si (2012 yılı için 20.000.-TL) gelir vergisinden istisnadır. Bu değerlerin üstündeki değer artış kazançları beyan edilecektir.
b-Belli Bir Tutarı Aşmayan Gelirler
ba-Birden Fazla İşverenden Elde Edilen Ücret Gelirinin Beyanı
Birden fazla işverenden ücret almakla beraber birden sonraki işverenden alınan ücretler toplamı, (2011 yılı için 23.000 TL, 2012 yılı için 25.000 TL’yı aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.
bb-Vergiye Tabi Gelirler Toplamının 2011 yılı için 23.000 Tl’yi (2012 Yılı için 25.000 TL) Aşmaması Halinde Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları Ve Gayri Menkul Sermaye İratları
Vergiye tabi gelirler toplamının (tek işverenden alınan ücretler ve tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketlerince yapılan ödemeler hariç) 2011 yılı için 23.000 TL, 2012 yılı için 25.000 TL’yı aşmazsa, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayri menkul sermaye iratları için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Beyana tabi diğer kazanç ve iratları beyan edilecektir.
Ticari ve serbest meslek kazanç elde eden bir mükellefin vergi tevkifatına tabi tutulmuş menkul ve gayrimenkul sermaye iratları var ise; beyan sınırı ile karşılaştırılacak tutar (2011 yılı için 23.000 TL) ticari ve serbest meslek kazancı ile menkul ve gayrimenkul sermaye iratları toplamıdır.
B-Dar Mükellefler
Dar mükellefiyette beyan edilmeyecek gelirler şunlardır:
a-Tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler,
b-Tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş serbest meslek kazançları,
c-Tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş menkul ve gayrimenkul sermaye iratları,
d-Diğer kazanç ve iratlar.
IV-BEYANA TABİ OLAN VEYA OLMAYAN MENKUL SERMAYE İRATLARI
Gerçek kişilerce 2011 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı 23.000 TL’yi aşması halinde, bir kısmı ise vergi kesintisine tabi olmadıkları için 1.170 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Menkul sermaye iratlarının yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceğine ilişkin açıklamalar aşağıda yer almaktadır.
A-Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları
Aşağıda sayılan menkul sermaye iratları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez. Diğer gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmez.
a-Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan;
aa-Mevduat faizleri
ab-Özel Finans Kurumlarınca (Katılım Bankaları) kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları
ac- Repo Kazançları
b-Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemeler,
c-Kurumlar vergisi mükelleflerince 31.12.1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halin de, gerçek kişilerce elde edilen kar payları,
d-Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları.
B-1.170 Tl’lik Tutarı Aşması Halinde Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları
a-Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri,
b-Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller (01.01.2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilenler),
c-İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar,
d-Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,
e-Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları (faiz, repo, kar payı v.b.),
f-Her çeşit alacak faizleri.
C-23.000 Tl’lik Tutarı Aşması Halinde Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları
a- 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirler,
b-Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler,
c-Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları.
D-İndirim Oranı Uygulanarak Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları
Gelir Vergisi Kanununda bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan tutarlarının vergilendirilmesi öngörülmüştür.
Enflasyondan arındırmaya ilişkin indirim oranı 2011 yılı için % 126 olarak belirlenmiştir.
İndirim oranının birden büyük çıkması dolayısıyla, 2011 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından, 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan ve Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler beyan edilmeyecektir.
E-Devlet Tahvili, Hazine Bonosu ve Eurobondlardan Elde Edilen Gelirler
a-Devlet Tahvili Ve Hazine Bonosu (Tl Cinsinden) Faiz Geliri
aa-İhraç Tarihi 01.01.2006 tarihinden önce olanların indirim oranının birden büyük çıkması dolayısıyla beyan edilmeyecektir.
ab-İhraç tarihi 01.01.2006 tarihinden sonra olanlar Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.
b-Devlet Tahvili Ve Hazine Bonosu (Dövize, Altına veya Başka Bir Değere Endeksli) Faiz Geliri
ba-İhraç tarihi 01.01.2006 tarihinden önce olanlar 23.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
bb-İhraç Tarihi 01.01.2006 tarihinden sonra olanlar Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.
c-Eurobond Faiz Geliri
Eurobond, dış borçlanma kapsamında çıkarılan menkul kıymet olup, yabancı para cinsinden ihraç edilen uzun vadeli borçlanma aracıdır.
Vergi uygulaması bakımından da Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilmekle birlikte Eurobondlar geçici 67 nci madde kapsamında değildir.
Dolayısıyla 2011 yılında elde edilen ve 23.000 TL’yi aşan Eurobond faiz gelirleri beyan edilecektir.
d-Özel Sektör Tahvilleri Ve Kira Sertifikalarından Elde Edilen Gelirler
Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesine göre, tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelirler % 0 ila % 10 arasında vadeye göre değişen oranlarda, 01.01.2006 tarihinden önce ihracı gerçekleştirilen diğer özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz gelirleri ise % 10 oranında tevkifata tabi tutulmaktadır.
2011 yılında elde edilen ve 23.000 TL’yi aşan söz konusu faiz gelirleri beyan edilecektir.
Yurtiçinde ihraç edilen kira sertifikaları dahil olmak üzere 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen tüm özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz gelirleri ise geçici 67 nci madde kapsamında vergilendirilmekte olup, bu gelirler için beyanname verilmeyecektir.
e-Kar Paylarının Vergilendirilmesi
Gerçek kişilerce, tam mükellef kurumlardan elde edilen ve Gelir Vergisi Kanunu uygulaması bakımından kar payı sayılan gelirler aşağıdaki gibidir:
ea- Her nev’i hisse senetlerinin kar payları,
eb-İştirak hisselerinden doğan kazançlar,
ec- Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları.Tam mükellef kurumlardan elde edilen ve yukarıda sayılan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, gelir 23.000 TL’yi aşıyor ise beyan edilecektir.
Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kurum bünyesinde karın dağıtımı aşamasında yapılan % 15 oranındaki vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dahil) mahsup edilecek olup, mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir.
Kurumların 31.12.1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarını dağıtmaları halinde, gerçek kişilerce elde edilen bu kar payları, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.
01.01.1999-31.12.2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerine ilişkin olup, kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61 inci maddesi kapsamında vergi kesintine tabi tutulmuş olan yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançların dağıtılması halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9’u eklendikten sonra bulunan tutarın yarısı vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyan edilen tutarın 1/5’lik kısmı hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
Menkul Sermaye İratlarına ilişkin bildirim doldurulurken, sadece adi komandit şirketlerin komanditer ortakları, limited şirket ortakları ve anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi ortakları ödemiş oldukları Bağ-Kur primlerini elde edilen menkul sermaye iradı tutarıyla sınırlı olmak üzere indirebileceklerdir.
F-Yurt Dışında Yaşayan Vatandaşların Elde Ettiği Menkul Sermaye İratlarının Beyanı
Çalışma veya oturma izni alarak altı aydan fazla bir süre yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları, Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir. Dar mükellefiyet esasında vergilendirilecek söz konusu vatandaşlarımızın,Türkiye’de elde ettiği gelirin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş menkul sermaye iratlarından ibaret olması halinde beyanname verilmeyecektir.
Dar mükellefiyete tabi olanlar, Türkiye’de elde ettikleri ve toplamı 1.170 TL’yi aşan vergi kesintisine tabi tutulmamış ve istisnaya konu olmayan menkul sermaye iratlarının tamamını, iktisap tarihinden itibaren 15 gün içinde münferit beyanname ile bildirecek ve vergisini de aynı süre içerisinde ödeyeceklerdir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
1-Gelir Vergisi Kanunu
2-Gelir Vergisi Genel Tebliğleri
3-16 Nolu Gelir Vergisi Sirküleri
4-GİB Menkul Sermaye İradı Elde Edenler İçin GV Beyanname Düzenleme Rehberi
5-Şefik Çakmak,Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberi 2010-ASMM Odası