Serbest Meslek Erbabının Dış Giyim Harcamaları Gider Yazılabilir mi?
Erdoğdu ÖZ
Yeminli Mali Müşavir
www.erdogduozymm.com
İstanbul, 16.12.2013
SERBEST MESLEK ERBABININ DIŞ GİYİM HARCAMALARI GİDER YAZILABİLİR MI?
I-GİRİŞ
Serbest meslek erbabının elbisesinin (dış giyim) gider yazılıp yazılmayacağı konusu son zamanlarda tartışma konusu yapılmaktadır. Gelir idaresi başkanlığının bu konuda vermiş olduğu özelgeler ışığı altında konunun incelenmesi makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
II-SERBEST MESLEK ERBABININ ELBİSESİ GİDER YAZILIR MI ?
Konuya girmeden önce serbest meslek kazancının tanımı, serbest meslek erbabı kimdir, serbest meslek kazancı nasıl tespit edilir ve mesleki giderler nelerdir konusunda 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu hükümleri dikkate alınarak kısaca bilgi vermek uygun olacağını düşünmekteyim.
a-İlgili Mevzuat
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun; “Serbest meslek kazancının tarifi“ başlıklı 65 inci maddesinde, “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.” denildikten sonra, aynı maddenin ikinci fıkrasında serbest meslek faaliyeti “sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmıyan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.” şeklinde tanımlanmıştır.
Aynı kanunun 66 ncı maddesinde de serbest meslek erbabının kimler olduğu açıklanmaktadır. Bu hüküme göre serbest meslek erbapları aşağıdaki gibi sayılmıştır.
“Serbest meslek faaliyetini mutad meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştirmez.
Bu maddenin uygulanmasında:
1. Gümrük komisyoncuları, bilumum borsa ajan ve acentaları, noterler, noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar;
2. Bizzat serbest meslek erbabı tarifine girmemekle beraber serbest meslek erbabını bir araya getirerek teşkilat kurmak veya bunlara sermaye temin etmek suretiyle veya sair suretlerle serbest meslek kazancından hisse alanlar;
3. Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi şirketlerde ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditeler;
4. Dava vekilleri, müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticarî ve meslekî işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları;
5.Vergi Usul Kanunu’nun 155′ inci maddesinde belirtilen şartlardan en az ikisini taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette bulunanlar (şartlardan en az ikisini taşımayanlar ile köylerde veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000′i aşmayan yerlerde faaliyette bulunanların bu faaliyetlerine ilişkin kazançları gelir vergisinden muaftır.)“
Aynı kanunun “Serbest Meslek Kazancının Tespiti” başlıklı 67 nci maddesinin birinci fıkrasında, “Serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.” denilmektedir.
“Mesleki Giderler”başlıklı 68 inci maddesinde de serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirilecek giderler bentler halinde sayılmış olup, maddenin birinci fıkrasının 1 numaralı bendinde, “Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler ( İkametgahlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgah için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.)” hükmü bulunmaktadır.
Öte yandan; “Mesleki Giderler” başlıklı 68 inci maddesinde de serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirilecek giderler bentler halinde sayılmış olup, maddenin birinci fıkrasının 1 numaralı bendinde, “Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler ( İkametgahlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgah için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.)” hükmü, 2 numaralı bendinde; “Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (bu primlerin ve aidatın geri alınmamak üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla) ile 27 nci maddede yazılı giyim giderleri”hükmü yer almıştır.
b-Vergi İdaresinin Konu Hakkındaki Görüşleri
Kanunda tanımlanan veya sayılan serbest meslek erbabına örnek olarak aşağıdaki kişileri gösterebiliriz.
Yeminli Mali Müşavir, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir, Serbest Muhasebeci Doktor,Avukat, Mimar, Mühendis, Danışman, Denetçi, noter, rehber, müzik sanatçısı, gümrük komisyoncusu, sağlık memuru vs.
Dış giysilere örnek olarak; kaban, palto, pardesü, ceket, pantolon, takım elbise, döpiyes, kravatı gösterebiliriz.
Bu kişilerin dış giyim harcamalarının serbest meslek kazancının tespitinde gider yazılıp yazılmayacağı konusunda son yıllarda verdiği görüşler serbest meslek kazancı elde eden serbest meslek erbabını yakından ilgilendirmektedir.
Verilen görüşlerden bazıları tarih sırasına göre aşağıdadır.
Serbest meslek faaliyetinde bulunanın aktörün, kendine ait dış giyim harcamalarının serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamayacağı hususunda verilen bir özelgede [1];
“Mesleki faaliyetinizin genişliği ile mütenasip olarak bu faaliyetinizin icrasında kullandığınız kendinize ait dış giyim harcamalarınızın serbest meslek kazancınızın tespitinde hasılattan indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. Ancak, mesleki faaliyetinizle ilgili olmayan veya diğer kişilere ait dış giyim harcamaları, mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderler kapsamında değerlendirilmediğinden indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır. “denilmiştir.
Serbest meslek faaliyetinde bulunan avukatın, duruşmalarda giyilmesi zorunlu olan etek, ceket, kumaş pantolon, döpiyes v.b. için yapmış olduğu dış giyim harcamalarının serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılıp yapılmayacağı hususunda verilen özelgede [2];
“Mesleğinizin icrası sırasında kullanılması zorunlu olan giysiler için yapılan harcamaların (mesleki faaliyetinizle mütenasip olması şartıyla) kazancınızın tespitinde elde edilen hasılattan indirim konusu yapılması mümkündür. Ancak, mesleğinizin icrası için kullanılması zorunlu olmayan giysiler için yapılan harcamaların indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.” denilmektedir.
Dünya Bankası ile birlikte yürütülen Sağlıkta Dönüşüm Projesinde tam zamanlı çalışan ve işiniz gereği ulusal ve uluslararası birçok toplantılara katılan serbest meslek erbabı danışmanın çeşitli aralıklarla dış giyim harcaması yapmak zorunda kaldığınızı, ayrıca mesleğini sürdürürken görev yaptığı Bakanlığın takım elbise giyme ve kravat takmayı zorunlu tuttuğunu belirterek, söz konusu dış giyim harcamalarının gider yazılıp yazılmayacağı konusunda verilen özelgede [3] ;
“Mesleğinizin ifasında kullandığınızı belirttiğiniz takım elbise, kravat gibi dış giyim eşyalarının münhasıran faaliyetinizin yürütülmesine mahsus olmaması, söz konusu dış giyim eşyalarınızın iş dışında özel hayatınızda da kullanılmaya elverişli olması nedenleriyle, belirtilen dış giyim harcamaları ile kazancınızın elde edilmesi veya idamesi arasında doğrudan bir bağ olduğundan söz edilemeyecektir.”denilmektedir.
Kendisine ait dış giyim harcamalarının serbest meslek faaliyetinde indirim konusu yapılıp yapılmayacağını soran Serbest Muhasebeci Mali Müşavire verilen özelgede[4] ;
“Serbest muhasebeci ve mali müşavirlik hizmetinin ifasında şahsınızın kullandığı dış giyime ait harcamalar Gelir Vergisi Kanununun 68 inci maddesinin 1 ve 2 numaralı bentleri kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, anılan harcamaların serbest meslek kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.” denilmiştir.
Yukarıda tarih sırasına göre yer verilen özelgelerden ilkinde aktörün faaliyetinde kullandığı dış giysi harcamalarının indirim konusu yapılacağı, ikincisinde ise avukatların duruşmalarda zorunlu olarak giyilen dış giysilerin harcamalarının indirileceği belirtilmiştir. Bu görüşler diğer serbest meslek erbabı için ne derece uygulanabileceği tartışmalıdır. Üçüncü özelgede idare net olarak görüşünü belli etmiştir. Burada, mesleğin ifasında kullanılan takım elbise, kravat gibi dış giyim eşyalarının münhasıran faaliyetini yürütülmesine mahsus olmaması, söz konusu dış giyim eşyaları iş dışında özel hayatta da kullanılmaya elverişli olması nedenleriyle, belirtilen dış giyim harcamaları ile kazancınızın elde edilmesi veya idamesi arasında doğrudan bir bağ olduğundan söz edilemeyeceği, belirtilmektedir. Bu özelgeye göre, dış giyim harcamasının kabul edilmesi için özel hayatta kullanılmaması gerekir. Dördüncü özelge de buna uygundur. Yani serbest meslek erbabının hizmetin ifasında kullandığı dış giyime ait harcamalar gider yazılamamaktadır.
Netice itibariyle ; idarenin son verdiği görüşlerde serbest meslek erbabına ait dış giysi harcamalarının gider olarak kazançtan indirim konusu yapılabilmesi için iş dışında özel hayatta kullanılmaya elverişli olmaması gerekmektedir. Buna örnek belki avukatın cübbesi, doktorun önlüğü, mühendis ve mimarın bareti gösterilebilir.
Hal böyle olmakla birlikte; idarenin görüşünün çok katı olduğunu düşünmekteyim. Bir serbest meslek erbabı serbest meslek kazancını belli bir iş yerinde elde edebileceği gibi müşterisinin adresinde, evinde, hatta özel hayatını sürdürürken ve telefon görüşmeleriyle elde edebilir. Görüleceği gibi iş yeri dışında da faaliyet icra edildiğinden iş elbisesi veya özel hayat elbisesi ayırımının uygun olmadığını düşünmekteyim.
Örneğin serbest muhasebeci mali müşavir faaliyetini bürosunda, vergi dairesinde, müşterisinin iş yerinde, tatil yerinde, evinde, mobil telefonuyla her yerde yapabilir ve kazancını bu yerlerde elde edebilir. Bu yerlerde de farklı giysiler giyebilir. Buralarda kullanılan elbiselerin işle illiyet bağı vardır. O nedenle idare görüşünü gözden geçirmelidir.
III-SONUÇ
Vergi idaresinin, serbest meslek erbabının dış giysileri ile ilgili olarak son verdiği görüşler bize göre tartışmalıdır. İdarenin bu görüşlerini değiştireceği görüşündeyim. Serbest meslek faaliyetinde bulunanlardan dış giysi harcaması olanların, bu giderlerini indirimini yapmadan önce faaliyetini ve dış giysilerinin mesleki faaliyette de kullandıklarını belirtir şekilde özelge talep etmeleri idarenin görüşünü değiştirmeye neden olabilecekti